KESENIAN
Kesenian atau seni boleh dibahagikan
kepada 4 bahagian iaitu :
- Seni Suara
- Seni Gerak
- Seni Rupa
- Permainan Tradisional
Menurut Kamus Dewan Seni didefinisikan
sebagai karya (sajak, lukisan, muzik, dll) yang dicipta dengan bakat
(kecekapan), hasil daripada sesuatu ciptaan.
Manakala kesenian bermaksud
perihal seni, yang berkaitan dengan seni, keindahan (kehalusan).
Kesenian ini menjadi tunjang kepada
kebudayaan masyarakat Melayu sejak turun temurun lagi. Dengan adanya kesenian
seperti ini identiti masyarakat Melayu lebih terserlah dan dikenali ramai.
Kementerian Kebudanyaan dan Kesenian
telah mengambil pebagai inisiatif bagi memantapkan dan memperkembangkan lagi
kebudayaan masyarakat Melayu. Kesenian bangsa Melayu telah diakui dunia sebagai
unik dan menarik.
SENI
SUARA
Kesenian mengikut definisi Herberth
Read adalah suatu usaha untuk mencipta bentuk-bentuk yang menyenangkan dan seni
itu dijalankan pula daripada estetika.
Dalam seni suara kesenian Melayu
dapat dibahagikan kepada dua bahagian iaitu :
- Seni Vokal
Seni Vokal lahir daripada pita suara yang boleh memberi
kepuasan kepada pendengar. Setiap seni vokal itu berbeza mengikut masyarakat.
Dalam masyarakat Melayu terdapat seni vokal tanpa muzik dan seni vokal yang
bergabung dengan muzik.
Seni
Vokal tanpa muzik yang sering dinyanyikan dalam masyarakat Melayu ialah :
- Endoi atau dendang Siti Fatimah dan ulit anak
Endoi
atau dendang Siti Fatimah terkenal di negerii Perak, Selangor dan Negeri
Sembilan manakala ulit anak dinegeri Terengganu. Biasanya dilagukan dalam
upacara berbentuk keislaman seperti menyambut kelahiran anak atau upacara
bercukur kepala.
- Nazam atau naban
Berasal
daripada Terengganu, Pahang dan Melaka. Dikarang dalam Bahasa Melayu yang
mengisahkan riwayat Nabi Muhamad, para Nabi Allah dan para sahabat Rasul.
Persembahan yang tidak disertai alat muzik ini memerlukan kemerduan suara.
- Marhaban, nasyid dan qasidah
Merupakan nyanyian keagamaan. Marhaban ialah pujian kepada
Nabi Muhamad dan dinyanyikan dalam Bahasa Arab. Nasyid ialah nyanyian dan
berbentuk dakwah Islam iaitu terdapat dalam senikata Arab dan Melayu. Qasidah
biasanya dinyanyikan dalam bahasa Arab yang mengandungi puisi memuji Nabi
Muhamad dan para sahabat.
- Lagu yang digabungkan dengan muzik
- Dikir
Dikir
dikenali dengan pelbagai nama seperti dikir maulud, dikir Pahang, dikir Rebana
dan dikir berarak. Dikir-dikir ini dilagukan dengan iringan pukulan rebana atau
kompang.
- Hadrah
Sejenis
nyanyian yang berasal daripada dikir. Dinyanyikan dengan iringan sejenis alat
bercorak rebana yang hampir sama dengan kompang.
- Beduan
Sejenis
naynyian rakyat negeri Perlis dan diringi dengan bunyi-bunyian gendang. Beduan
mempunyai persamaan dengan bentuk zikir dan burdah yang diringi dengan pukulan
rebana.
- Dikir barat
Sejenis
nyayian yang terkenal dinegeri Kelantan. Nyanyiannya diringan dengan pukulan
rebana.
- Ghazal
Sejenis puisi Arab yang berbentuk percintaan. Ghazal
dinyanyiakan dengan iringan alat seperti syeringgi, sitar, harmonium dan tabla.
- Seni Muzik
Menurut Kamus Dewan Muzik didefinisikan sebagai
gubahan bunyi yang menghasilkan bentuk dan irama yang indah dan menyenangkan,
bunyi-bunyian.
Muzik
adalah satu daya tarikan kepada manusia. Ahli-ahli falsafah berpendapat bahawa
setiap manusia mempunyai minat terhadap muzik. Keadaan ini jelas dilihat kepada
reaksi manusia terhadap bunyi-bunyian yang sudah menjadi kegemaran sejak
manusia dilahirkan. Muzik sebenarnya tidak dapat dilihat dan dinikmati dengan
pancaindera penglihatan, tetapi dirasai dengan hati atau perasaan.
- Muzik Tradisi Warisan Istana
Dalam masyarakat terdapat dua kelompok masyarakat iaitu :
- Tradisi tinggi (great tradition)
- Tradisi rendah (little tardition)
Kumpulan masyarakat tradisi tinggi terdiri daripada golongan
bangsawan yang merupakan golongan kelas pemerintah yang menjadikan istana
sebagai pusat kebudayaan.
Raja-raja
menubuhkan kumpulan-kumpulan muzik diistana dan latihan dianjurkan untuk
meningkatkan mutu persembahannya. Muzik nobat menjadi satu pasukan muzik istana
sejak abab ke 15 lagi. Muzik ini dimainkan dalam upacara pertabalan, kematian
raja dan upacara mengadap oleh para pembesar di hadapan balairung. Selain nobat
muzik yang berkembang melalui tradisi istana di Malaysia ialah gamelan. Gamelan
yang terkenal diTanah Melayu berasal dari kerajaa Riau-Lingga dan Johor.
Alat-alat muzik yang digunakan dalam gamelan termasuklah saron, bonang,
kerompong, gendang dan gong.
- Tradisi Muzik Rakyat
Disamping tradisi tinggi yang berpusat diistana, terdapat
pula tradisi rendah dikalangan rakyat biasa yang terdir daripada kaum petani
dan nelayan. Perkembangan seni muzik diperingkat masyarakat tradisi rendah
lahir daripada minat anggota masyarakat itu sendiri. Sebahagian daripada mereka
mewarisi keahlian bermain alat-alat muzik itu daripada keluarganya. Alat-alat
muzik ini diperbuat daripada bahan-bahan yang diperolehi disekeliling mereka
seperti buluh, kayu, kulit binatang dan lain-lain. Muzik rebana merupakan
sejenis alat muzik yang berkembang dalam masyarakat Melayu tradisional. Rebana
dimainkan dalam persembahan yang berunsur keislaman seperti dikir, ratib,
nazam, hadrah, rodat, maulut dan lain-lain.
- Tradisi Muzik Melayu yang lain
Tradisi muzik melayu yang lain seperti muzik makyong dan
gendang keling diwarisi dari zaman praislam.Gendang keling dan Mek Mulung di
Kedah dan Perlis menggunakan alat muzik seperti Gong, rebab, gendang dan
serunai. Di samping berbagai – bagai jenis muzik yang dinyatakan ,muzik wayang
kulit, kuda kepang dan ghazal juga merupakan muzik melayu tradisional dari
zaman silam. Muzik wayang kulit mengandungi alat muzik seperti gamelan dan
mempunyai hubungan dengan tradisi dan kepercayaan masyarakat pribumi. Ghazal
pula berasal dari pengaruh Arab Parsi , yang dibawa melalui India sebelum
berkembang di alam melayu. Muzik melayu asli ialah muzik yang menyertai tarian
ronggeng atau joget yang mempunyai hubungan dengan dongdang sayang yang
berkembang di Melaka dan canggung di Perlis. Dalam Tarian kuda kepang pula
terdapat alat – alat muzik paluan yang dibunyikan mengikut rentak kuda berlari.
Tarian kuda kepang ini berkembang di Johor di kalangan masyarakat melayu
keturunan Jawa.
SENI
GERAK
Seni gerak mengandungi segala
gerakan tubuh badan yang mempunyai unsur – unsur keindahan . Seni ini dapat
dilihat pada gerakan tangan , kaki , badan , mata dan anggota badan yang lain.
seni gerak orang melayu dapat dibahagikan kepada dua jenis iaitu seni tari dan
seni drama.
SENI TARI
Seorang ahli sejarah tarian dan
muzik Jerman bernama C. Sachs telah memberikan definisi seni tari sebagai
gerakan yang berirama. Seni tari adalah pengucapan jiwa manusia melalui gerak –
geri berirama yang indah. Dalam kebudayaan melayu terdapat berbagai – bagai
jenis tarian , sama ada tarian asli ataupun tarian yang telah dipengaruhi oleh
unsur – unsur moden. Menurut Jaafar Mampak, tarian melayu asli terbahagi kepada
dua jenis. Pertama , tarian yang bercorak lemah lembut seperti tarian mak inang
dan siti payung. Kedua , tarian rancak yang merupakan hasil daripada pengaruh
tarian Portugis seperti tarian Ronggeng , Serampang Laut dan Singapura Dua.
Seni tari boleh dikategorikan dalam
berbagai – bagai jenis. Antara pembahagian yang boleh dibuat terhadap seni tari
melayu adalah seperti berikut :
- Tarian – tarian yang bercorak seni tari istana yang dipersembahkan pada waktu perkahwinan , pertabalan , istiadat menyembah dan sebagainya. Tarian – tarian ini termasuklah tarian siti payung , mak inang , asyik , gamelan dan sebagainya.
- Tarian – tarian yang memperlihatkan wujudnya pengaruh Arab dan Parsi seperti tarian rodat , hadrah dan sebagainya.
- Tarian rakyat seperti dondang sayang , ronggeng , joget dan sebagainya.
- Tarian yang khusus ditarikan oleh kaum lelaki sahaja seperti tarian kuda kepang , tarian labi – labi , tarian berdayung dan sebagainya.
TARIAN ASLI
Tarian ini dicipta berdasarkan lagu
– lagu melayu asli dengan mengikuti irama lagu – lagu melayu asli yang
tertentu. Seni tari jenis ini ialah tarian yang dicipta daripada lagu Makan
Sirih , Gunung Banang , Sapu Tangan , Asli Selendang , Bentan , Telani , Asli
Abadi dan sebagainya.
TARIAN ASYIK
Tarian ini adalah sejenis tarian
klasik dari daerah – daerah di Kelantan yang ditarikan di istana raja – raja
Kelantan dan Patani. Asyik bererti kekasih , oleh itu tarian ini bersesuaian
dengan gerak – geri bersifat lemah lembut dan penuh dengan ketertiban. Tarian
ini dimulai dengan sepuluh orang penari masuk ke dewan tarian terlebih dahulu ,
lalu duduk bersimpuh dengan tertibnya. Kemudian tampillah Puteri Asyik dan
mereka pun mula menari.Tarian asyik ini ditarikan dalam upacara perkahwinan dan
pada malam berinai. Tiga alat muzik penting yang digunakan ialah rebab ,
gambang dan gedombak.
TARIAN AYAM DIDIK
Tarian ini dikatakan berasal daripada
gerakan berlaga ayam, iaitu sejenis sukan yang diminati oleh orang Melayu pada
masa lampau. Tarian ini dicipta oleh ahli tarian dinegeri Perlis. Tarian ini
diringi dengan nyanyian lagu ayam didik.
TARIAN BALAI
Tarian ini berasal dari daerah-daerah
dinegeri Terengganu. Tarian ini ditarikan oleh gadis-gadis kampung dalam bentuk
simbolik seperti melakukan pekerjaan sawah. Penari-penari akan menari
mengelilingi balai, iaitu sejenis payung panjang berwarna-warni yang diletakan
dibawah gelanggang.
CANGGUNG
Kata tanggung berasal dari bahasa
Thai yang bererti menari. Tarian Canggung berasal dari negeri Perlis dan
menjadi popular di negeri Kedah, Perlis dan Pulau Pinang. Tarian ini dicipta
oleh seorang ahli tarian dari Kangar selepas perang dunia kedua
TARIAN SITI WAU BULAN
Tarian ini berasal dari negeri
Kelantan, ditarikan pada musim menuai sempena dengan temasya dan permainan wau.
TARIAN CINTA SAYANG
Tarian ini berasal dari yang
menggambarkan keluarga nelayan. Tarian ini menunjukan bagaimana keluarga
nelayan mengucapkan selamat jalan kepada para nelayan sebelum turun ke laut.
TARIAN DABUS
Tarian ini berasal dari negeri Perak
dan mengandungi unsur keagamaan yang berkait dengan kepahlwanan Sayidina Ali.
TARIAN GAMBUS
Tarian ini berasal dari daerah Kuala
Kangsar Perak. Tarian ini dikatakan telah dikenali didaerah ini sejak 50 tahun
yang lalu, dipercayai berasal dari negeri Arab.
TARIAN INAI
Tarian ini adalah tarian istana yang
ditarikan semasa majlis berkhatan anak pembesar-pembesar istana. Ianya
dipersembahkan kepada kanak-kanak ini semasa mereka hendak dikhatankan dan
duduk diatas pelamin.
TARIAN JOGET
Tarian ini diperngaruhi oleh
kebudayaan Portugis dan dijadikan sebagai tarian sosial serta diterima oleg berbagai-bagai
kaum di Malaysia.
TARIAN KUDA KEPANG
Tarian ini ialah tarian warisan
budaya Jawa yang terpengaruh dengan islam. Ciri kejawaan itu jelas pada pakaian
penari-penari dan unsur islam jelas semasa cerita itu ditarikan iaitu
mengisahkan pepernagan Rasullollha dan para sahabat.
TARIAN MAK INANG
Pada zaman kesultanan Melayui
Melaka, tarian mak inang sangat popular ditarikan pada hari-hari kerja kahwin
tetapi kini ditarikan majlis-majlis sosial.
TARIAN ZAPIN
Tarian ini dikatakan berasal dari negeri
Parsi . Ianya diringi dengan alat-alat muzik seperti dabus dan marwas. Pakaian
yang digunakan ialah baju melayu.
- DRAMA TRADISOANAL
Drama tradisional mengikut pendapat
Amin Sweeney ialah karya drama yang dianggap oleh masyarakat yang mewarisinya sebagi
hasil yang diwarisi secara turun temurun dari generasi yang lampau. Antara seni
drama tradisinal yang popular dalam masyarakat melayu adalah seperti berikut :
MAIN PUTERI
Drama tradisinal ini berkembang
dengan popular sekali didesa-desa dinegeri Kelantan. Drama ini digunakan untuk
mengubati orang sakit. Tok Puteri memainkan peranan sebagai pawang atau bomoh
untuk mengawal penyakit yang dibawa oleh roh-roh atau semangat jahat.
MAKYUNG
Makyung ialah drama tradisional yang
popular dinegeri Kelantan. Drama ini berasal daripada ritual memuja roh datuk
nenek. Permianan makyung ini dikatakan berasal dari negeri Patani.
MENORA
Menora ialah sejenis drama
tradisioanal Melayu yang dikatakan dipengaruhi oleh seni darama Siam. Menora
telah menjadi popular dinegeri Perlis, Kedah dan Kelantan.
WAYANG KULIT
Wayang kulit merupakan sejenis drama
tradisoanl melayu yang terbahagi kepada beberapa jenis seperti wayang golek,
wayang wang, wayang topeng dan wayang beber. Kini hanya wayang kulit yang masih
kekal.
0 komentar:
Posting Komentar